پیشرفت در راه حقیقت

در سیر رشد تفکر فردی، چهار مرحله را مشاهده کرده ام (تجربه نکرده ام):

1- جزم جاهلانه: یقین، بدون عبور از شک.

2- شکاکیت جاهلانه: کسانی که با کمی مطالعه از جزمیت و یقین ابتدایی بیرون می آیند ولی بدون تلاشی، در همان مرحله شک ثانوی باقی میمانند.

3- شکاکیت عالمانه: وقتی خوب همه چیز را بررسی میکنی، تاریخ فلسفه و علم و تمدن میخوانی، با مکاتب و مذاهب مختلف و با فرهنگ ها و جهان بینی های متفاوت آشنا میشوی ولی هنوز در شک هستی.

4- یقین عالمانه: این کمترین چیزی است که در عالم وجود دارد. این را بیشتر من راجع به مشاهده میدانم. وقتی یک سره عقل حاکم میشود؛ عقلی با تعریف خاص که همراه شهود مخصوص خود است. در این مرحله -اینطور که گفته میشود- همه چیز مشهود میشود با این توضیح که هر کسی از منظر خاص خود این مشاهده گری را انجام میدهد...